بیانیه علمی در باره الفبای تالشی

  بهمن ۱۳, ۱۳۹۴ ا 

بیانیه علمی شماره ۱ موسسه فرهنگی و هنری تالش شناسی در باره الفبای تالشی
« تالشی » یک زبان کامل است . از گروه شمال غربی زبانهای ایرانی . این زبان در گستره نسبتا پهناوری از سالیان در خاک اران تا رودبار ایران رواج دارد . زبان تالشی دارای گویش های متعددی ست که درسه گروه کلی قرار می گیرند و این سه عباتند از: گروه شمالی از اران و عنبران ( انبون ) تا لیسار، گروه میانی از لیسار تا الها بخش محله رضوانشهر و گروه جنوبی از خوشابر تا رودبار و دره شاهرود .
زبان تالشی فاقد الفبا و گونه ادبی است و همین نقص موجب تقسیم آن به گویشهای متعدد محل به محل و ایجاد فاصله زیاد بین آن گویش ها شده است .
زبان تالشی سالهاست که از سوی زبانهای ترکی و فارسی به چالش کشیده شده و در برابر آنها روبه نابودی نهاده است . آن چالش به دوصورت متفاوت نمود می یابد . ۱- آمیزش با فارسی به واسطه رسانه ها و لایه روشنفکر و دانش آموخته جامعه تالشی زبانان . ۲ – عقب نشینی در مقابل گسترش ترکی به واسطه توده عوام و بازاریان .
برای نگارش متون تالشی دونوع الفبا به کار می آید . ۱- فونوتیک بین المللی بر پایه خط لاتین . برای نوشته های علمی و پژوهشی . ۲ – الفبای عمومی برای عامه گویشوران برپایه خط فارسی رایج .
زبان تالشی دارای دوازده واکه ( حروف مصوت ) وبیست و دو همخوان ( حروف صامت ) به صورت زیر است :
واکه‏ ها برای نگارش های علمی و پژوهشی:
آ ă در «آب» و «عالى»
اَ a در «ادب» و «على»
اِ کوتاه ə در «آسمان» و « آشکار»
اِ کشیده e در «دل» «میدان»
اُ o در «اُردک» و «سرمه»
اُى ö «اُ» آمیخته با «اى» در «دوم» = دُم تالشى
او u در «سو» و «آهو»
آو ow در «دولت» «دوران»
اى i در«بید» و «دید»
ئـَ έ صدایى بین «هـَ» و «اَ» در «زواَ» = پسر تالشى
ئـِ ε صدایى بین «هِه» و «اِ» در «آدوئه» = دادن تالشى
همخوانها برای نگارش های علمی و پژوهشی:
ب bح،هـ h غ،ق qم m
پ p خ xف fن n
ت،ط tد dک kو v
تَ ť ت کامى ،انسدادى و دمشى . در pať لخت .
ث،س، ص sذ،ز،ض،ظ z گ gى y
ج jژ ž ل l
چ čش šل Ľ «ل» آمیخته به «اى» لال ( بزرگ ) خوشابری
******
در نگارش مصوت ها برپایه خط فارسی برای نوشتارهای عمومی، از نشانه های زیر بهره می گیریم :
آ ă در آسن ← آهن
اَ ، -َ a اَ مَ ← ما
اِ ، -ِ کوتاه ə اِ نتَ ← این گونه و ( ^ ) در وسط کلمه . مانند: چ^م^ن ← مال من.
اِ کشیده e (نئرَ ) ← در وسط کلمه مانند: نئرَ ← قوچ و( ه ) در مَنده ← ماندن و (ته ) در خته ← خوابیدن درآخر کلمه و وسط کلمه در مواردی که ( ه ) قابل چسبین نیست مانند: ده ده ← مادر
اُ ، -ُ o در «اُردک» و «سُرمَ»
اُى ö (ۊ ) افزودن دو نقطه ( ̈ ) بر روی و . مانند : دۊم ← دُم
آو ow ( ﯗ ) داﯗری ← دیس
در نگارش برپایه خط فارسی صامت ها نیز از نشانه های زیر با همان ارزشی که در فارسی دارند بهره می گیریم :
ب پ ت ج چ خ د ر ز س ش غ ف ک گ ل م ن و ه ی
دو مصوت دیگر نیز وجود دارند که دارای ارش واجی هستند :
 (ﭣ) در پا ﭣ ← لخت .
 (ل̈ ) در لا̈ل ← بزرگ خوشابری
بنابر این الفبای تالشی عبارت خواهد بود از ۳۰ نشانه به شرح زیر:
آ ، اَ –َ ، ^ ، ه ﻪ ﺌ ، اُ – ُ ، ۊ ، ﯗ ← ب پ ت ج چ خ د ر ز س ش غ ف ک گ ل م ن و ه ی← ﭣ ، ل̈
هر کلمه ای که باید در آن از نشانه های : ث ، ح ، ذ ، ص ، ض ، ط ، ظ ، ع و ق استفاده شود آن کلمه هویت تالشی ندارد و دخیل در زبان تالشی است .
                                                              ۱۲  بهمن ۱۳۹۴
                                                                  علی عبدلی
از کلیه علاقمندان به مسایل زبانی تالش دعوت می شود این بیانه را در نشریات و فضا های مجازی نشر دهند تا به بحث عمومی درآید و نقایص احتمالی آن برطرف شود .
http://taleshshenasi.ir/?p=231